کمتر جوان پسری است که دغدغه سربازی نداشته باشد. سربازی، وظیفه و اجباری است که گفته می شود، هر جوان پسر برای دفاع از سرزمین خود بر عهده دارد. فهم مقوله سربازی ارتباط مستقیمی با نسبت فرد و جامعه دارد. یکی از مهمترین مباحث در فلسفه علوم اجتماعی نسبت میان فرد و جامعه است. میزان و حدود آزادی های فردی انسان کجاست و تا کجا جامعه می تواند آزادی های فردی انسان را سلب کند؟ ناپلئون که بنیانگذار سربازی به معنای امروزی آن است بر بستری از اندیشه ناسیونالیسم سوار شد. بر اساس ناسیونالیسم، میهن پرستی رکن اصلی فرهنگ جامعه را شکل می دهد. هر جوان به واسطه تعلقی که به یک ملت دارد وظایفی نیز در برابر این ملت خواهد داشت و از جمله این وظایف، سربازی اجباری است.
اما امروزه در دنیایی که به سوی جهانی شدن حرکت می کند و به دهکده ای ...........
کمتر جوان پسری است که دغدغه سربازی نداشته باشد. سربازی، وظیفه و اجباری است که گفته می شود، هر جوان پسر برای دفاع از سرزمین خود بر عهده دارد. فهم مقوله سربازی ارتباط مستقیمی با نسبت فرد و جامعه دارد. یکی از مهمترین مباحث در فلسفه علوم اجتماعی نسبت میان فرد و جامعه است. میزان و حدود آزادی های فردی انسان کجاست و تا کجا جامعه می تواند آزادی های فردی انسان را سلب کند؟ ناپلئون که بنیانگذار سربازی به معنای امروزی آن است بر بستری از اندیشه ناسیونالیسم سوار شد. بر اساس ناسیونالیسم، میهن پرستی رکن اصلی فرهنگ جامعه را شکل می دهد. هر جوان به واسطه تعلقی که به یک ملت دارد وظایفی نیز در برابر این ملت خواهد داشت و از جمله این وظایف، سربازی اجباری است.
اما امروزه در دنیایی که به سوی جهانی شدن حرکت می کند و به دهکده ای کوچک تبدیل شده، هر روز داعیه های ملی گرایی و ناسیونالیسم کمرنگتر شده و انسان و فرد انسانی از اهمیت بیشتری برخوردار می گردد. اگر در گذشته به راحتی پذیرفته می شد که هر جوان بایستی دو سال به خدمت سربازی برود، این امر امروزه با چالشهای بزرگی روبرو شده است. یکی از مهمترین این چالشها حق انتخاب جوان است.
هر جوانی از این حق برخوردار است که برای آینده خود آن گونه که خود می خواهد برنامه ریزی کند و زمان و فرصت خود را به نحوی که خود صلاح می داند –و البته در چارچوب هنجارهای جامعه- برنامه ریزی کند و البته سربازی مانعی عمده در برابر این انتخاب بزرگ است.
از سوی دیگر امنیت هر جامعه ای فوری ترین و ضروری ترین نیاز آن جامعه است و البته نیروهای مسلح جامعه نیز برای حفظ این امنیت و تامین آرامش مردم به سرباز نیاز دارند. سربازان اصلی ترین رکن هر سازمان نظامی برای ایفای وظایف می باشد.
از یک سو حق انتخاب جوان قرار دارد و از سوی دیگر نیاز نیروهای مسلح به خدمت این جوان. آیا امکان جمع میان این حق و نیاز وجود دارد؟
برخی کشورها از راهکار ارتش حرفه ای استفاده کرده اند که البته بهترین راهکار موجودست اما برخی دیگر از کشورها که نیاز مبرمی به استفاده از سرباز دارند از راهکار سرباز انتخابی بهره می برند. سربازی انتخابی بر این اصل مبتنی است که تا حد ممکن از اجبار سربازی کاسته شده و بر حق انتخاب جوان افزوده شود.
این حق انتخاب می تواند از تنوع زیادی برخوردار باشد:
1- از حق انتخاب محدوده زمانی اعزام به خدمت: هر یک از جوانان ممکن است برای برنامه ریزی آینده خود اولویتهایی را داشته باشند که بر اساس این اولویتها بخواهند زودتر یا دیرتر به خدمت سربازی اعزام شوند. باید به این اولویتها احترام گذاشت.
2- حق انتخاب میان یگانهای هوایی، دریایی و زمینی و نیز حق انتخاب میان نیروهای متفاوت سپاه ارتش نیروی انتظامی و...
3- در مواردی شاهد هستیم که سربازان از خدمت فرار می کنند. بی تردید یکی از عمده ترین دلایل فرار از خدمت نارضایتی سرباز از فضا یا پرسنل یگان محل خدمت است؛ برای تامین رضایت سرباز و نیز جلوگیری از فرار مجدد او نباید او را به همان یگان قبلی بازگردانیم.
4- تعیین اولویتهای و انتخابهای متعدد و بیشتر برای متاهلان.
5- و شاید مهمترین وجه سربازی انتخابی کاهش محرومیت ها و افزایش امتیازها باشد. در بسیاری از کشورها در راستای افزایش حق انتخاب جوانان محرومیتهای ناشی از عدم حضور در خدمت سربازی کاهش یافته و یا به صفر می رسد و در عوض برای کسانی که در سربازی حاضر می شوند مزایای بسیاری در نظر گرفته میشود. به این ترتیب کسی که به سربازی نمی رود از حقوق اجتماعی خود محروم نمی شود اما برخی فرصتها برای زندگی بهتر را از دست می دهد. به عنوان مثال کشور الجزایر علی رغم آنکه 18 ماه سربازی اجباری دارد ولی قصد دارد شرط گذراندن سربازی را از شرایط استخدام دولتی حذف کند به این ترتیب گذراندن سربازی چون شرط نیست مانع استخدام جوانان نخواهد بود اما به یک امتیاز تبدیل می شود.